องค์การอนามัยโลก
ได้ส่งเสริมให้เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวนาน 6 เดือน เพราะช่วง 6 เดือนแรกเป็นระยะที่สำคัญในการสร้างรากฐานการเจริญเติบโตของสมองและร่างกาย ดังนั้นแม่ควรทราบแนวทางในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่นานถึง 6 เดือน เมื่อต้องกลับไปทำงาน
แนวทางเลือก เมื่อต้องกลับไปทำงาน
- นำลูกไปให้นมในที่ทำงาน หากที่ทำงานมีห้องเลี้ยงเด็กอ่อน หรือมีห้องที่แม่สามารถจะนำลูกมาเลี้ยงและให้นมได้
- นำลูกไปฝากฝนสถานรับเลี้ยงเด็ก ใกล้ที่ทำงานที่สุด เพื่อในระหว่างพักแม่สามารถเดินทางไปให้นมลูกได้สะดวก และถ้าหากแม่ไม่สามารถเลือกแนวทางที่ 1 และ 2 ได้ ควรเตรียมตัวก่อนกลับไปทำงานโดยมีแนวปฏิบัติ ดังนี้
การเตรียมตัวให้นมลูกก่อนทำงาน
- เลี้ยงลูกด้วยนมแม่เพียงอย่างเดียว 2-3 ชั่วโมงในเดือนแรกหลังคลอด เพื่อให้การสร้างน้ำนมเป็นปกติ
- จัดหาพี่เลี้ยงก่อนแม่กลับไปทำงาน 1- สัปดาห์ โดยเริ่มให้ลูกอยู่กับพี่เลี้ยงบ้างก่อน เพื่อให้ลูกคุ้นเคยกับพี่เลี้ยงและฝึกให้พี่เลี้ยงป้อนนมลูกด้วยถ้วยอย่างถูกกต้อง
- ให้ลูกดูดนมแม่ในตอนเช้าก่อนไปทำงาน โดยให้ลูกดูดให้เกลี้ยงเต้าทั้งสองข้าง
ขั้นตอนการบีบน้ำนม ขณะที่แม่อยู่ในที่ทำงาน
- ขณะที่แม่อยู่ที่ทำงานให้บีบน้ำนมเก็บไว้โดยบีบในช่วงเวลาเดียวกันกับที่ให้ลูกดูดนมขณะอยู่บ้านหรือบีบทุก 2-3 ชั่วโมง
- สถานที่บีบน้ำนม ควรเป็นสถานที่มิดชิดและเป็นส่วนตัว
- ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่
- เตรียมแก้วปากกว้างที่ผ่านการฆ่าเชื้อมาแล้ว โดยนำไปนึ่งหรือต้มนานประมาณ 10 นาที หรือใช้ถุงเก็บน้ำนม
การบีบน้ำนม
- นวดและคลึงเต้านมเบาๆในลักษณะวงกลมจากฐานเต้านม เข้าหาหัวนม ดึงหัวนมและคลึงเบาๆเพื่อกระตุ้นการหลั่งน้ำนม
- วางปลายนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ ที่ขอบนอกของลานหัวนมในตำแหน่งที่ตรงข้ามกัน และบีบเข้าหากันให้เป็นจังหวะ
- บีบน้ำนมทิ้ง 2-3 หยด แล้วบีบใส่แก้วเปลี่ยนตำแหน่งของนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ กดให้ทั่วลานนมในปริมาณที่ลูกกินในแต่ละมื้อ ซึ่งใช้เวลาประมาณข้างละ 5-10 นาที
ขั้นตอนการเก็บน้ำนม
- เมื่อบีบน้ำนทเสร็จ ควรปิดภาชนะให้มิดชิด หากเป็นถุงเก็บน้ำนมควรปิดหรือรูดซิปให้สนิท
- เขียนวันที่ เวลา และจัดเรียงตามลำดับก่อน-หลัง
- เก็บน้ำนมที่ได้ไว้ในตู้เย็นที่ทำงาน หากที่ทำงานไม่มีตู้เย็น สามารถเก็บไว้ในกระติกน้ำแข็งได้
ระยะเวลาของการเก็บน้ำนม
- เก็บที่อุณหภูมิห้องได้ 4 ชั่วโมง
- เก็บไว้ในกระติกน้ำแข็งได้ 1 วัน
- เก็บไว้ในตู้เย็น ใต้ช่องแช่แข็งได้ 2-3 วัน
- เก็บไว้ในตู้เย็น ในช่องแช่แข็งได้นาน 3 เดือน
** ไม่ควรเก็บไว้ที่ประตูตู้เย็น เพราะการเปิด-ปิดประตูตูเย็นบ่อยๆ จะทำให้อุณหภูมิไม่คงที่**
ขั้นตอนการป้อนนมลูกด้วยถ้วย ในตอนกลางวัน ขณะที่แม่ไปทำงาน
- ให้พี่เลี้ยงนำน้ำนมแม่ที่บีบเก็บไว้จากวันก่อน จากที่ทำงานมาอุ่น โดยแช่ในน้ำอุ่นจนน้ำนมละลายและเขย่าน้ำนมให้เข้ากัน เพราะน้ำนมและไขมันในน้ำนมละลอยแยกชั้น
- เตรียมถ้วยป้อนนมควรมีขนาดเล็ก ปากแก้วไม่หนา
- ใส่น้ำนมแม่ในถ้วยประมาณครึ่งถ้วย
- ป้อนนมให้ลูก โดยจับลูกนั่งตักในท่าเอนหลังใช้ฝ่ามือรับที่ท้ายทอยลูก ใช้มืออีกข้างหนึ่งจับถ้วยโดยใช้นิ้วก้อยหรือสันมือแตะที่หน้าอกลูก
- วางปากถ้วยลงแนบที่ปากลูก เอียงแก้วจนน้ำนมไหลมแตะที่ริมฝีปาก ลูกจะใช้ลิ้นออกมาไล้นมเข้าปากเอง หลังจากที่ลูกกินนม ควรอุ้มเรอทุกครั้งเพื่อป้องกันการแหวะนม
เมื่อแม่กลับมาจากที่ทำงาน
ให้แม่เก็บนำนมที่บีบได้จากที่ทำงาน เก็บเข้าตู้เย็นที่บ้าน เรียงลำดับก่อน-หลัง และควรให้ลูกดูดนมแม่ทันทีหลังจากที่ล้างมือให้สะอาดด้วยสบู่ หรือหลังจากที่ทำความสะอาดร่างกายแล้ว เพื่อให้ลูกและแม่มีโอกาสใกล้ชิดกันในเวลาเย็น และกลางคืน ควรให้ลูกดูดนมแม่อย่างน้อย 4-5 มื้อ และในช่วงสุดสัปดาห์ ควรให้ลูกดูดนมแม่ทั้งช่วงกลางวันและกลางคืน เพื่อช่วยกระตุ้นการสร้างน้ำนมให้มีปริมาณมากขึ้น พร้อมที่จะให้ในสัปดาห์ต่อไป
เกร็ดเล็กๆน้อยๆในการเพิ่มน้ำนม
- ให้นมลูกโดยใช้หลัก 3 ดูดคือ ดูดเร็ว ดูดบ่อย และดูดถูกวิธี
- พักผ่อนให้เพียงพอ วันละ 10-20ชั่วโมง และหลีกเลี่ยงภาวะเครียด
- ดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 10-12 แก้ว
- บริหารทรวงอก โดยยืนเอามือเท้าสะเอวทั้งสองข้าง ขยับหัวไหล่พร้อมกันทั้งสองข้างไปข้างหน้าและข้างหลัง นับเป็น 1 ครั้ง ทำประมาณ 10-15 นาที
- อาหารสมุนไพร ช่วยเพิ่มน้ำนมได้แก่ ใบกระเพรา 1 กำมือ ก้านพลู ดอกตูมแห้ง 5-8 ดอก โดยชงน้ำเดือดดื่มและขิง
- ผัก ได้แก่ หัวปลี ฟักทอง ผักโขนหนาม ผักชีลาว ผักกาดหอม กุยช่าย
- ผลไม้ ได้แก่ มะละกอ ขนุน เม็ดขนุนต้มสุก กล้วยน้ำว้า แกวมังกร สัปปะรด